گزیده ای از بحثهای اخلاقی آیت الله مکارم شیرازی

***

قال الصادق علیه السلام :«أَبْعَدُ مَا یَکُونُ الْعَبْدُ مِنَ اللَّهِ أَنْ یَکُونَ الرَّجُلُ یُؤَاخِی الرَّجُلَ وَ هُوَ یَحْفَظُ زَلَّاتِهِ فَیُعَیِّرُهُ بِهَا یَوْماً مَا»، (وسائل الشیعة، ج12، ص 274)

ترجمه حدیث: امام صادق علیه السلام، مى‌فرماید: دورترین بنده از خدا کسى است که با دیگرى برادرى کند و لغزش‌هایش را شمارش کند تا روزى به واسطه آن او را سرزنش نماید.

حدیث دیگری از امام باقر علیه السلام، است که میفرماید: «إِنَّ أَقْرَبَ مَا یَکُونُ الْعَبْدُ إِلَى الْکُفْرِ أَنْ یُؤَاخِیَ الرَّجُلُ الرَّجُلَ عَلَى الدِّینِ فَیُحْصِیَ عَلَیْهِ زَلَّاتِهِ لِیُعَنِّفَهُ بِهَا یَوْماً مَا»، (وسائل الشیعة، ج12، ص 274)

امام باقر (ع) مى‌فرماید: نزدیک‌ترین حالت بنده به کفر این است که شخص با دیگرى برادرى کند و لغزش‌هایش را بشمارد تا او را با آن سرزنش کند.

شرح: در هیچ مذهب و ملتى دقت در ریزه‌کارى‌هاى مسائل اخلاقى به اندازه اسلام نیست و مى‌دانیم یکى از اهداف بعثت پیامبر اکرم (ص) تکمیل مکارم اخلاق بوده است.

از جمله مواردى که اسلام به آن سفارش کرده برنامه‌اى است که در بین برخى مردم رایج است که مراقبند تا کجا شخص لغزش مى‌کند تا آن را حفظ کرده و به خاطر بسپارند و در جایى آن را به کار بیندازند ولغزش‌ها را به رخ او بکشند.

در این احادیث دو تعبیر بود یکى دورترین حالات بنده از خدا و دیگرى نزدیک‌ترین حالت بنده به کفر که نشان از اهمیت موضوع دارد، چون انسانى پیدا نمى‌شود که لغزش نداشته باشد و اگر شخصى این لغزش‌ها را به خاطر بسپارد تا با آن آبروى افراد را ببرد سبب بسیارى از اختلاف‌ها مى‌شود.

حال اگر لغزش‌ها فراموش شود ولى خدمات فراموش نشود، در میان تمامى افراد جامعه اختلافات از بین مى‌رود و دشمنى‌ها برطرف مى‌شود.

از طرف دیگر، این عمل باعث رواج بدی ها در جامعه می‌شود که در اسلام به شدت از آن نهی شده است.

امام صادق علیه السلام، میفرماید: «مَنْ قَالَ فِی مُوْمِنٍ مَا رَأَتْهُ عَیْنَاهُ وَ سَمِعَتْهُ أُذُنَاهُ فَهُوَ مِنَ الَّذِینَ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ: «إِنَّ الَّذِینَ یُحِبُّونَ أَنْ تَشِیعَ الْفاحِشَةُ[1] فِى الَّذِینَ آمَنُوا لَهُمْ عَذابٌ أَلِیمٌ»، (وسائل الشیعة، ج8، حدیث6،باب 154، از ابواب آداب العشرة)

ترجمه: امام صادق علیه السلام، مى‌فرماید: هر کسى که در مورد برادر مؤمنش آنچه دیده و شنیده بگوید پس او مشمول آیه‌اى است که مى‌فرماید: «به یقین کسانى که دوست دارند زشتى‌ها در میان مردم با ایمان شایع شود براى آنان عذاب دردناکى است».

مطابق روایت فوق انسان نباید هر چیزى را که مى‌شنود نقل کند، و یا هر چیزى را که مى‌بیند را بیان کند. مطرح کردن مواردى که یقینى است هم در همه حال جایز نیست، زیرا این هم خود موجب اشاعه فحشا مى‌شود.

افشاگرى جا و مکان دارد؛ گاه باید افشاگرى شود و در بعضى موارد نباید به آن دامن زده شود.

[1] . فاحشه در لغت به معناى هر کار زشت است و به معناى خصوص آنچه در زبان فارسى از آن فهمیده مى‌شود، نیست.